کد مطلب:20234 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:6

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

دربارة اين كه اين انسان، خود را بشناس توضيح بدهيد.

دربارة معرفه النفس در آيات و روايات تأكيد فراان شده است.

علي(ع) فرمود: بالاترين معرفت، معرفت نفس است.[11] باز فرمود: برترين حكمت معرفت نفس است.[12]

امام رضا(ع) فرمود: عاقل ترين مردم كسي است كه خود را بشناسد.[13]

شناخت نفس مقدمة شناخت خدا است. امام علي(ع) فرمود: من عرف نفسه فقد عرف ربّه؛[14] هر كس خود را بشناسد خدا را شناخته است. در كتاب حضرت ادريس آمده است: هر كس مردم و مخلوقات را بشناسد خدا را شناخته است و هر كس خودش را بشناسد خدايش را شناخته است.[15]

هدف از شناختن نفس، رسيدن به تهذيب و پالايش نفس است كه اساس خوشبختي و سعادت انسان است.

نفس انسان از بُعد ملكوتي اش نفخة الهي است كه در حركت وسير صعودي به مقام نفس مطمئنّه و راضيه و مرضيه مي رسد تا آن جا كه مورد خطاب خدا قرار مي گيرد يا ايّتها النّفس المطمئنّه و او را به مهماني خودش دعوت مي كند: إرجعي إلي ركب راضيةً مرضيةً فادْخلي في عبادي وادْخلي جنّتي. از بُعد مادي و سير نزولي تا آن جا سقوط مي كند كه حتّي از حيوانات هم پست تر مي شود: اولئك كالانعام بل هم أضلّ؛ غافلان (از چهار پايان گمراه ترند و) آن قدر پس مي گردد كه مي فرمايد: ثم رددناه أسفل سافلين؛ سپس او را به پايين ترين مرحله باز مي گردانيم.

خلاصه، اين مجموعة به ظاهر كوچك به نام نفس انساني داراي استعداد هاي فراواني است كه با مبارزه با هواهاي نفساني و تهذيب نفس به درجاتي عالي مي توان دست يافت.

رسد آدمي به جايي كه به جز خدا نبيند بنگر كه تا چه حدّ است مقام آدميّت

در باب تهذيب نفس رعايت اموري لازم است:

1- شناخت وظيفه كه با مطالعة كتاب هاي اخلاقي حاصل مي شود. انسان بايد فضائل و رذائل اخلاقي را بشناسد و راه هاي رسيدن به فضائل و زدودن رذائل را بيآموزد و به آن ها عمل كند.

2- انتخاب استاد يا دوست هاي صالح و نيكو سيرت.

3- پرهيز از گناهان و دوري از مشتبهات.

4- دائم الذّكر بودن. وقتي كه قلب و زبان به ذكر و استغفار مشغول باشد، خواه ناخواه در تهذيب و پالايش نفس بسيار مفيد است.[16]

[11] ميزان الحكمه، عنوان 2595.

[12] همان.

[13] همان.

[14] همان، عنوان 2597 و 2598.

[15] همان.

[16] محمد رضا مهدوي كني، اخلاق عملي، ص 50 به بعد، با تلخيص و اضافات.